Hàng ngày hàng giờ, giá truyện tranh tăng một cách chóng mặt, và bạn chỉ còn biết kêu Trời!
Phần 1: Nhìn lại mặt bằng giá truyện tranh xuất bản tại Việt Nam Bạn là học sinh và nghĩ rằng chuyện vật giá ngày càng đắt đỏ chỉ là
chuyện của… bố mẹ lo? Xin mời bạn check lại cuốn truyện tranh mới mua
sáng nay, lật đằng sau để xem lại giá của nó nhé: Bạn đã rơi vào một
loại bão rồi đấy, bão giá trong ngành xuất bản truyện tranh tại Việt
Nam!
Cái nhìn toàn cảnh Hãy nhớ lại những
tháng ngày tươi đẹp khi truyện tranh xuất bản tại Việt Nam với cái giá
gần như cho không, từ 2.000-3.000/q vào những năm 90-98. Vào thời điểm
đó, chất liệu giấy và cả công tác dịch thuật, in ấn đều chưa được đầu
tư nhiều, truyện tranh chưa đa dạng nhưng chủ yếu là các đầu truyện
thuộc hàng kinh điển (
Doraemon, Dragon Ballz…) và dĩ nhiên là không có bản quyền.
Những quyển truyện cũ từ thời 1998
Sau đó giá truyện tranh bắt đầu tăng nhẹ, đạt mức 4500-5000/q vào thời
tiền Công ước Berne (từ những năm cuối thập niên 90 thuộc thế kỷ 20 tới
trước 2004). Thời này độc giả đã bắt đầu biết thưởng thức (tuy chưa kén
chọn nhiều), đầu truyện và thể loại phong phú hơn, các cửa hàng thuê
truyện tấp nập người ra kẻ vào, các “thượng đế nhí” vẫn rủng rỉnh túi
tiền tiêu vặt cho sở thích của mình.
Kenshin cũ, xuất bản năm 2002, giá 5000
Thế nhưng đến sau Công ước Berne (áp dụng tại Việt Nam từ 26/10/2008),
mọi chuyện đã đổi khác. Chiến thuật 7.500-8.500/q được áp dụng và những
lời kêu ca từ dân mê truyện bắt đầu xuất hiện. Một topic về chủ đề
“Bạn chi tiêu ra sao cho manga?”tại ACC trong năm 2006 đã nhận được câu trả lời từ một mọt truyện “Ít
nhất là 200k, còn có thời điểm lên tới 500k!”. (Gần bằng tiền học thêm
vào thời điểm đó của một số mọt!!!)
Dĩ nhiên câu chuyện về giá
truyện tranh không dừng lại ở đó. Vào thời điểm này, họa hoằn lắm mới
tìm được một quyển truyện tranh giá 8.500. (có lẽ là sót lại từ đợt in
của vài tháng trước đó, đến bây giờ mới tiêu thụ?). Năm 2007 đón chào
sự ra mắt của một loạt các Công ty xuất bản truyện tranh tư nhân: Công
ty chuyên làm sách có bản quyền có, công ty chuyên làm sách… không bản
quyền cũng có. Giá cả các cuốn truyện bắt đầu leo thang từ đây.
Một công ty với slogan
“100% Bản quyền”và xu hướng bán manga với giá không dưới… 13.500 xuất hiện và dần tạo
chỗ đứng trong thị trường truyện tranh tại Việt Nam, có phong cách dịch
thuật và biên tập, in ấn rất riêng đã tạo sức ép không nhỏ tới các đơn
vị thực hiện xuất bản khác. Và kết quả là, giá truyện tranh không ngừng
vọt cao, ở cái ngưỡng “Không có gì là khó tưởng tượng!”. Dẫn chứng sinh
động cho chuyện “Không có gì là khó tưởng tượng” này là cái giá trên
trời cho một tập manhwa do một công ty tư nhân ấn hành. Ấn bản đẹp, khổ
lớn, in số lượng ít, và giá… 38.000VND/quyển. Đó là tin sốc vào thời
điểm đầu năm 2008. Còn hiện tại?
Bìa cuốn truyện gây sốc vào thời điểm đầu năm 2008
Vậy là chỉ trong vòng 1 năm từ thời điểm cuối 2007 tới cuối 2008, độc
giả truyện tranh chứng kiến sự nhảy vọt của giá cả. Từ 8.500, tiến dần
tới 10.000, rồi 11.000, 12.500, 13.500… Giá của truyện không bản quyền
tiến dần với giá của truyện có bản quyền, những cái mác 100%, 99,7%
(?!) bản quyền hay dấu mã vạch trong bìa sau của truyện vô hình chung
đã tạo nên cảm giác “truyện bây giờ làm gì còn giá rẻ nữa đâu!”
2 quyển truyện có bản quyền do NXB Trẻ phát hành,
một vào năm 2006 (giá 7.500) và một năm 2008 (giá 13.000)
Số trang, chất liệu giấy và in ấn như nhau
Độc giả truyện tranh tinh ý sẽ nhận ra điều này từ sớm, còn với những
ai dù có vô tâm đến mấy, chắc chắn rằng khi phải tiết kiệm nhiều thứ
hơn để dành cho sở thích đọc truyện cũng đã thấm thía thực tế trên. Dĩ
nhiên có sự thay đổi chóng mặt về giá có nguyên nhân sâu xa từ các biến
động khác về kinh tế, như tỷ lệ lạm phát tăng cao trong thời gian gần
đây, khủng hoảng tài chính toàn cầu… Thế nhưng không thể phủ nhận rằng
chính sự quản lý lỏng lẻo về mặt xác định giá bán và giá mua giữa nhà
cung cấp (các NXB) đến tay người tiêu dùng (độc giả) đã dẫn tới tình
trạng trên. Người bán mặc sức định giá, người mua cứ thế chịu đựng, dẫn
đến việc sức mua giảm, truyện tranh tràn lan không chất lượng, chỉ xuất
bản cốt sao để câu khách, thậm chí chỉ cần hàng thuê truyện lấy truyện
cho khách đọc thôi cũng xong.
Cận cảnh hơn về cơn bão giá truyện tranh trong thời gian gần đây Câu hỏi được đặt ra là:
“Ai chịu trách nhiệm quản lý việc định giá bán truyện tranh tại Việt Nam?”. Thực tế trả lời:
“Không ai cả”. Chính vì thế mà người viết bài này mạo muội làm những phép so sánh nhỏ để thấy sự tự do trong thị trường xuất bản này:
So sánh 1: Giá bản quyền vs giá không bản quyền Truyện không bản quyền mỏng hơn hẳn, thường số trang dao động trong
khoảng 150 – 162 (đã bao gồm rất nhiều trang quảng cáo truyện khác);
trong khi truyện có bản quyền thường dao động trong khoảng 180 – 182
trang (không có quảng cáo).
Nhìn gáy sách để thấy sự khác biệt
Và nhìn bìa sau sách để thấy sự… không khác biệt là mấy. Truyện không bản quyền giá 12.000 vs truyện có bản quyền giá 13.000 Vậy là cuốn truyện có bản quyền đem lên bàn cân hóa ra cũng chỉ nhỉnh
hơn truyện không bản quyền chút xíu về giá. In ấn tốt, dịch thuật tốt,
phát hành đều đặn, giấy cũng dày và chất lượng hơn, nhưng giá thì chỉ
chênh đúng 1.000VND. Chẳng trách sao các NXB uy tín đang kêu trời vì
mất sức cạnh tranh.
Và những cặp so sánh khác trong cùng một bình diện: So sánh 2: Giá bản quyền vs giá bản quyền Một cuốn truyện có bản quyền do NXB Trẻ (bên trái) giá 14.000 và TVM
Comics phát hành (bên phải) giá 16.500. Cả 2 đều là sách đọc theo kiểu
Nhật (R2L), giấy trắng, in ấn tốt và dịch thuật tương đối. Cuốn sách
của TVM Comics có khổ nhỉnh hơn một chút, có lẽ là vì lí do này mà giá
cũng nhỉnh hơn một chút chăng?
Giờ thì đến truyện của cùng một “lò”. Ai hơn ai và
H2đều do NXB Trẻ phát hành. Trong cùng một thời điểm (tháng 10/2008), Ai
hơn ai trở thành cuốn truyện “họa hoằn lắm mới thấy” với giá 8500, còn
H2 là 11.500. Cả 2 cuốn đều có cùng chất lượng in ấn, H2 đọc theo kiểu
Nhật, và có lẽ tiền bản quyền đắt hơn Ai hơn ai (manhwa) nên giá nhỉnh
hơn chăng?
Nhìn qua nhìn lại, vẫn thấy những NXB uy tín như Kim Đồng hay Trẻ dù có
tăng giá bao nhiêu những độc giả trung thành cũng vẫn mua vì so với mặt
bằng chung, giá cả / chất lượng truyện tốt hơn hẳn những NXB khác.
So sánh 3: Giá không bản quyền vs giá không bản quyền Cả 2 đều là truyện không bản quyền. Bên trái do NXB Đà nẵng ấn hành,
giấy trắng nhưng mỏng, in bị dính dầu nên 2 mặt của trang bị đè lên
nhau, gây khó khăn cho người đọc có bệnh về mắt. Bên phải là truyện của
NXB Thanh Hóa ấn hành, giấy đen nhưng dày hơn, in tốt hơn nhưng dịch
thuật lại chưa được kỹ. Số trang của truyện Zetman (bên phải) nhiều hơn
truyện Hoa và Bướm (bên trái) gần 20 trang, không kèm quảng cáo.
Và kết quả về giá: truyện mỏng hơn giá cao hơn truyện dày hơn 2.000VND.
Thời điểm phát hành: Cùng 1 lúc! Liệu có sự giải thích nào cho sự chênh
lệch này ngoài lí do tự do quá độ đã dẫn tới việc “mạnh ai nấy đi”?
So sánh 3*: Thêm một ví dụ nữa về việc tự do làm giá cho sách không có bản quyền Truyện ngang nhiên được dán đè giá mới lên trên, có lẽ vì sách đã ấn
bản từ tháng trước, đến tháng này đơn vị thực hiện thấy cần nâng ngay
lên mức giá mới?
Và đây là giá cũ ban đầu của cuốn truyện.
3 tập đầu của bộ truyện Let dai do NXB Đồng Nai thực hiện, phần giá
được tô trắng. Tập 1, 2 giá 11.000; nhưng tập 3 giá đã là 12.000; đi
kèm mã vạch, “mốt” thời thượng hiện nay của các NXB.
Những ví
dụ trên chỉ là những minh chứng rất nhỏ trong vô vàn những biểu hiện
của sự leo thang giá cả truyện tranh trong thời gian gần đây. Vấn đề
hiện tại có lẽ không phải phụ thuộc vào độc giả nữa, mà dành cho chính
các NXB trả lời cho quyết định của mình.
Động thái nào từ phía các nhà xuất bản?